نقش نظام بانكی در تقویت زنجیره‌های ارزش جهت رونق تولید از دیدگاه مدیر عامل بانك صنعت و معدن

امروزه توسعه زنجیره های ارزش از مقدم ترین سیاست های توسعه و رونق اقتصادی در جوامع محسوب می شود. در واقع، رقابت از کسب و کارها به سمت زنجیره های ارزش هدایت شده است و صاحبنظران معتقدند که کسب و کارها به اندازه زنجیره ارزش خود باکیفیت و رقابتی هستند. به این مفهوم که چنانچه زنجیره های بالادستی و پائین دستی کسب و کارها رقابت پذیر نباشند، کیفیت و رقابت پذیری سایر عاملان در حلقه های زنجیره ارزش کاهش می یابد و آسیب پذیری حلقه های زنجیره ارزش نیز اثر منفی خود را بر سایر حلقه ها خواهد گذاشت. بر همين اساس روابط عمومي بانك صنعت و معدن در گفتگو با دكتر حسين مهري مديرعامل بانك صنعت و معدن به بررسي نقش نظام بانكي در رونق تولید و تقویت زنجیره های ارزش پرداخته است كه در ادامه مي آيد:

1– مقصود از تقويت زنجيره هاي ارزش چيست و چگونه باعث رونق توليد بدون تورم مي شود؟

در نگاه کلان و ملی به رشد و رونق اقتصادی، امروزه زنجیره های ارزش در کشورمان با زنجیره های ارزش سایر کشورها در بازارهای هدف و صادراتی در حال رقابت هستند و واگذاری و از دست دادن بازارهای صادراتی و بین المللی باعث آسیب پذیری کل زنجیره ارزش می شود. به عنوان مثال، واگذاری بازارهای صنایع غذایی در کشورهای همسایه به شرکت های رقیب (مانند ترکیه و عربستان) باعث آسیب پذیری بخش های روستایی می شود که نهاده ها و حلقه های آغازین زنجیره ارزش صنایع غذایی هستند و برعکس موفقیت شرکت های صادراتی ما در بازارهای بین المللی باعث افزایش اشتغال و درآمد سرانه حلقه های مختلف زنجیره ارزش در داخل کشور می شود. این موفقیت خود مرهون کیفیت و تقویت حلقه های مختلف زنجیره های ارزش در بخش های مختلف صنعتی، معدنی، کشاورزی و خدمات است. رقابت پذیری زنجیره های ارزش داخلی همچنین باعث رونق تولید از طریق کاهش وابستگی به محصولات و خدمات وارداتی و تحقق اقتصاد مقاومتی و خوداتکایی (در مقابل خودکفایی) می شود به طوریکه تحریم های ظالمانه حداقل اثر را بر زندگی روزمره و حیات کسب و کارها در کشور داشته باشند. لذا، مداخله سیاستی در جهت شناسایی گلوگاهها و تنگناهای زنجیره های ارزش و تقویت اقتصادی (مانند بهبود کیفیت محصولات، استفاده از فناوری های نوین، کاهش هزینه، افزایش سرعت، ایجاد ارزش افزوده بالاتر و غیره) ، اجتماعی (مانند توزیع عادلانه درآمد و سود بین حلقه های مختلف، بهبود کیفیت محیط کار، تعادل ساعات کار و غیره) و زیست محیطی (مانند توجه به مباحث زیست محیطی، عدم فشار بر منابع آبی، کاهش آلودگی محیطی زیست و غیره) آنها باعث رونق تولید و توسعه اقتصادی پایدار در کشور می گردد.

2- در اين ميان نقش نظام بانكي براي تقويت زنجيره هاي ارزش و به تبع آن افزايش توليد چه مي‌تواند باشد؟

نظام بانکی کشور از طریق تامین مالی زنجیره ارزش (به عنوان یکی از مهمترین نهاده های تولید) می تواند نقشی اساسی در تقویت زنجیره های ارزش مختلف صنعتی، معدنی، کشاورزی و خدماتی (مانند گردشگری) ایفا نماید. رویکرد تامین مالی زنجیره ارزش نه تنها به تقویت حلقه های مختلف زنجیره ارزش می تواند کمک نماید، بلکه باعث کاهش ریسک ها و تحقق بهتر ماموریت های نظام بانکی از طريق مصرف هوشمندانه تسهیلات در گلوگاهها، ایجاد اتحادهای استراتژیک بین حلقه ای، کاهش ریسک اعتباری، به هدف نشینی تسهیلات و ارائه وثایق می گردد.

3- مصرف هوشمندانه تسهیلات در گلوگاهها به چه معناست؟ بانك صنعت و معدن چه اقدامي در اين مورد داشته است؟

در تحلیل زنجیره ارزش، گلوگاهها به نقاطی اطلاق می گردد که رفع آن باعث اثر تصاعدی در عملکرد زنجیره ارزش می گردد (مثلا ایجاد پالایشگاه شیر در زنجیره ارزش لبنیات). با توجه به محدودیت منابع مالی کشور و لزوم مصرف هوشمندانه آن، به خصوص در شرایط کنونی کشور که حجم نقدینگی موجود منشا بسیاری از مشکلات اقتصادی مانند تورم است، رویکرد زنجیره ارزش و تخصیص منابع به گلوگاهها باعث تقویت و رونق زنجیره های ارزش و اثر تصاعدی اقتصادی برای کشور می گردد. بانك صنعت و معدن با توجه به اين رويكرد به شناسايي و گزينش طرح هاي صنعتي مي پردازد و نسبت به ايجاد واحدهاي تكميل كننده زنجيره ارزش مي پردازد و همچنين از طريق ارايه تسهيلات مختلف به خصوص سرمايه در گردش مانع از اخلال و تعطيلي بنگاه هايي مي شود كه به عنوان گلوگاه در زنجيره ارزش و توليد تلقي مي شوند.

4- در خصوص ایجاد اتحادهای استراتژیک بین حلقه ای صحبت كرديد در خصوص اثرات آن بر تامين مالي بخش توليد، اگر امكان دارد جزييات بيشتري را مطرح بفرماييد؟

رویکرد زنجیره ای در تامین مالی باعث می شود که حلقه های مختلف زنجیره ارزش به صورت استراتژیک به هم متصل شوند و باعث ایجاد اثر سینرژیک بین حلقه ای شود. به عنوان مثال، با اعطای تسهیلات خرید تضمینی به خریداران نهاده ها و نیز تسهیلات بروز رسانی فناوری ها به تولید کنندگان (مثلا استفاده از سیستم های مکانیزه آبیاری) می توان انگیزه به روز رسانی فناوری ها در تولید کنندگان و خرید محصولات/نهاده های دانش بنیان را در خریداران تقویت نمود.

5- چگونه مي توان از مفهوم زنجيره ارزش در کاهش ریسک اعتباری بهره جست؟

یکی از مشکلات نظام بانکی کشور وجود ریسک اعتباری بالا ناشی از فقدان اطلاعات کامل برای ارزیابی اعتباری افراد حقیقی و حقوقی می باشد. در این حالت، با رویکرد تامین مالی زنجیره ارزش می توان از اهلیت و صلاحیت سایر اعضای حلقه ها برای کاهش ریسک اعتباری استفاده نمود. مثلا با دریافت سود تسهیلات از محل فروش نهاده ها/قطعات به خریداران (بازپرداخت وام توسط واسطه ها) می توان ریسک اعتباری تولید کنندگان نهاده ها (مثلا کشاورزان و یا قطعه سازان) را کاهش داد.

6- ديگر مزاياي رويكرد زنجيره ارزش در تامين مالي كدامند؟

یکی از نگرانی های مهم در نظام بانکی حصول اطمینان از مصرف تسهیلات در محل مناسب خود است که با رویکرد تامین مالی زنجیره ارزش و ارتباط حلقه های مختلف زنجیره ارزش می توان مطمئن شد که تسهیلات در محل مدنظر مورد مصرف شده است.

یکی از محدودیت های حلقه های مختلف زنجیره ارزش عدم کفایت و توان برای ارائه وثایق (اضافی) جهت استفاده از تسهیلات بانکی (بیشتر) می باشد. در این حالت، استفاده از وثایق نرم مانند قراردادهای فروش به خریداران را می توان به عنوان تضامین مورد استفاده قرار داد.

7- در پايان و به عنوان نتيجه گيري از مباحث مطرح شده چه نكاتي را حايز مطرح شدن مي دانيد؟

به طور کلی، رویکرد زنجیره ارزش امروزه یکی از موثرترین رویکردها برای مداخله سیاستی و نهادی جهت شناسایی گلوگاهها و فرصت ها و رفع و استفاده از آنها برای روان سازی و تقویت اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی زنجیره های ارزش برای کاهش وابستگی به واردات و افزایش صادرات از طریق افزایش رقابت پذیری زنجیره های ارزش است که منجر به رونق تولید در بخش های مختلف صنعتی، معدنی، کشاورزی و خدمات می گردد که به نظر می رسد حلقه ای گمشده در سیاست گذاری توسعه اقتصادی در کشور است که نیازمند توجه بیش از پیش است.